Historia Żuławskiej Kolei Dojazdowej (ŻKD) zaczyna się w roku 1886, gdy na potrzeby tamtejszego przemysłu cukierniczego zbudowano 4,5 km torów obsługujących trasę Nowy Staw – Dębina Południe. W czasie II wojny światowej oraz podczas wycofywania się z Polski hitlerowców uległa ona najbardziej dotkliwym zniszczeniom. Jej stan oraz fakt, że w latach 50. XX w. państwo skupiło swoje fundusze na innych, bardziej opłacalnych i przyszłościowych środkach transportu, kolej wąskotorowa znalazła się w ogonie projektów, na które przeznaczano środki. Z biegiem lat ulegała dalszej destrukcji, aż z końcem ubiegłego wieku linia została w całości zamknięta. Dziś, głównie dzięki pasjonatom kolei wąskotorowej, zabytkowa linia znowu działa i stanowi atrakcję turystyczną w regionie.
W 1996 r. doszło do zamknięcia połączenia wąskotorowego na Żuławach Wiślanych. Jak podaje kolejzulawska.pl, „Tabor wywieziono lub pocięto na złom, a linie i budynki zostały zdewastowane”. Region stracił tym samym unikatowy zabytek i część swojej historii. Jednak po blisko 10 latach od likwidacji, dzięki staraniom Pomorskiego Towarzystwa Miłośników Kolei Żelaznej (PTMKŻ) oraz powiatu nowodworskiego, kolejkę udało się przywrócić do życia. Dziś Towarzystwo pełni również funkcję obsługi tej kolejki.
Jaka jest pomorska wąskotorówka?
Kiedy pod koniec XIX w. budowano tę kolej wąskotorową na Pomorzu, zastosowano rozstaw torów wynoszący 780 mm. W obecnym kształcie rozstaw torów wynosi 750 mm, co wiąże się m.in. ze stopniem zniszczeń, jakich kolej doznała przez lata swojego funkcjonowania, ale i przez okres postępującej dewastacji i zaniedbania. Obecnie ŻKD może pochwalić się nietuzinkowym taborem, który tworzą: trzy lokomotywy z serii Lxd2 pochodzące z lat 70., wagon motorowy MBxd2-212 z roku 1986, oczekujący na naprawę wagon nr 304, pięć wagonów pasażerskich typu Bxhpi oraz pięć otwartych wagonów pasażerskich. Ponadto w posiadaniu kolei jest jeszcze kilka wagonów towarowych, drezyna motorowa Wmd004 oraz drezyna ręczna.
Wycieczki od wiosny do jesieni
ŻDK to nie tylko unikatowy, warty odwiedzenia zabytek kolejowy, ale i niezwykła atrakcja dla wszystkich spędzających czas na Żuławach i chcących w nietypowy sposób zwiedzić okolice w trakcie podróży koleją przez ciekawe miejsca na trasie Stegna Gdańska – Nowy Dwór Gdański, Prawy Brzeg Wisły – Stegna – Sztutowo oraz Nowy Dwór Gdański Cmentarz – Nowy Dwór Gdański. Pierwsze tegoroczne kursy odbywały się w wybrane dni wiosną, latem pociągi kursują codziennie od 24 czerwca do 1 września, a zwolennicy jesiennych przejazdów będą mieli taką okazję również po wakacjach, zgodnie z rozkładem jazdy na stronie przewoźnika TUTAJ. Najdłuższy przejazd trwa 1 godz. i 5 min, a najkrótszy tylko 15 min – każdy może wybrać najlepszą opcję dla siebie.
Co można zwiedzić na trasie Żuławskiej Kolei Dojazdowej? Na trasie kolei wąskotorowej można zobaczyć m.in. takie miejsca, jak np. Cyganek (osada na lewym brzegu rzeki Tugi), Jantar (wieś rybacka na Bursztynowym Wybrzeżu), Stegna (największa miejscowość na nadmorskim odcinku kolejki), Sztutowo (stacja zbudowana na planie trójkąta, skąd można przespacerować się do mostu Czterech Pancernych przez Wisłę Królewiecką), Muzeum Stutthoff (dawny obóz koncentracyjny), ujście Wisły (gdzie kolejka dojeżdża do samego wału przeciwpowodziowego, a stamtąd można udać się na spacer wzdłuż rzeki), kolejowy most obrotowy z 1906 r. (zabytek inżynierii, o którym więcej można przeczytać TUTAJ
Autor: Weronika Łucek
Fot. Żuławska Kolej Dojazdowa