Zabytkowa Kolej w Rudach to nie lada atrakcja. Od początku istnienia cieszyła się dużym zainteresowaniem. Odwiedzając stację w Rudach, możemy obejrzeć zabytkowe budynki i pojazdy oraz wybrać się na niesamowitą przejażdżkę.
Historia Kolejki Wąskotorowej w Rudach
25 marca 1899 r. w Rudach Wielkich pojawiła się kolej – wtedy oddano do użytku linię wąskotorową o szerokości toru 785 mm. Był to pierwszy fragment trasy z Gliwic do Raciborza o długości 23,51 km. 28 lutego 1901 r. linia została doprowadzona do miejscowości Paproć. Rok później 1 kwietnia oddano do użytku kolejny odcinek z Paproci do Markowic Raciborskich. 17 maja 1903 r. tory dotarły do Plani (obecnie Płoni), która jest dzielnicą Raciborza. Cała linia wąskotorowa prowadziła z Gliwic do Raciborza przez Bojków, Nieborowice, Pilchowice, Stanice, Rudy, Szymocice, Nędzę oraz Babice. Całkowita długość tej trasy wynosiła 51 km.
Już w pierwszym, niepełnym roku istnienia (1903 r.) Kolejka Wąskotorowa w Rudach cieszyła się bardzo dużym zainteresowaniem. Przewiozła wtedy 279 646 pasażerów oraz 10 009 ton towarów. W tamtym okresie był to najwygodniejszy środek komunikacji pomiędzy Gliwicami a Raciborzem, gdyż podróż normalnotorowym pociągiem osobowym trwała ok. 2 godz. i 20 min (konieczna była przesiadka w Kędzierzynie). Czas jazdy wąskotorówki był porównywalny, jednakże obsługiwała ona 10 miejscowości pozbawionych do tej pory sprawnej komunikacji. Popularność kolejki rosła. Do 1945 r. przewoziła nawet do 700 000 osób w ciągu roku. W latach 1949-1963 przewozy Kolejki Wąskotorowej w Rudach nie spadały poniżej 1 mln osób. Rekordowe wyniki odnotowano w 1954 r., kiedy to wąskotorówka przewiozła aż 1 834 400 pasażerów. W 1991 r., który był ostatnim rokiem regularnego funkcjonowania kolejki (pod szyldem PKP), przewieziono 90 292 osób.
Budynki na trasie Kolejki Wąskotorowej w Rudach
Największa stacja na całej linii znajdowała się prawie dokładnie na środku 51-kilometrowej trasy w Rudach Wielkich. Znajdowały się tam:
- warsztaty naprawcze taboru
- tory postojowe dla wagonów i lokomotyw
- punkt obrządzania parowozów i trójkąt torowy do ich obracania
Główny budynek dworcowy składał się z dwóch pięter i był zbudowany na planie prostokąta. Wielospadowy dach był pokryty dachówką. Na parterze znajdowało się biuro zawiadowcy stacji, nastawnia, poczekalnia dla podróżnych, schronisko dla drużyn konduktorskich oraz kasa obsługująca ruch osobowy i towarowy. Do południowej ściany budynku przylegał kryty dachem dwuspadowym magazyn towarowy, który był wykonany z muru pruskiego. Obok obiektów umiejscowiony był peron jednokrawędziowy. Równolegle do niego, naprzeciw budynku dworcowego znajdowały się dwie obszerne hale. Jedna z nich była przeznaczona dla lokomotyw, a druga dla wagonów.
Trudny czas dla wąskotorówki w Rudach
W 1945 r. główne budynki dworcowe na stacjach w Stanicy i Paproci uległy zniszczeniu. Obiekty odbudowano, jednakże nie prezentowały się już jak dawniej. Budynek dworcowy na stacji w Rudach również został zniszczony. Aktualnie pozostały tylko oryginalne piwnice. W 1969 r. rozebrano halę wagonowni. Z hal postojowych dla taboru pozostała tylko lokomotywownia, jednak z nowym, powojennym dachem.
Nadzieja dla Kolejki Wąskotorowej w Rudach
Cała wąskotorowa linia kolejowa z Gliwic do Raciborza Markowic została wpisana do wojewódzkiego rejestru zabytków, co było pierwszym krokiem w kierunku ratowania wyjątkowego systemu transportu szynowego, który posiada bardzo bogatą, ponad stuletnią historię. Od 1 marca 1993 r. linia jest chroniona prawem.
Od 2009 r. stacją w Rudach zarządzał Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Kuźni Raciborskiej. 1 czerwca 2017 r. jej zarządcą stał się Gminny Ośrodek Turystyki i Promocji w Rudach. Stacja w Rudach jest sukcesywnie przywracana do dawnej świetności. Warto dodać, że jest ona jednym z obiektów Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego oraz Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego ERIH.
Aktualnie zabytkowa stacja Kolei Wąskotorowej w Rudach cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem. Na odwiedzających czeka wiele atrakcji m.in.:
- przejażdżki drezynami
- zwiedzanie z przewodnikiem ponad stuletniej lokomotywowni
- zwiedzanie kuźni kowalskiej
- zwiedzanie muzeum kolejowego oraz śląskiej izby
Obiekty i pojazdy są na bieżąco odrestaurowywane. Na szlaku można zobaczyć parowóz Las-49 oraz spalinową lokomotywę Lxd2. Ponadto od czasu do czasu na torach pojawia się najstarszy na świecie jeżdżący elektrowóz wąskotorowy, który został wyprodukowany w 1896 r. przez przedsiębiorstwo Siemens. Zainteresowani mają do wyboru dwie trasy:
- Rudy-Rybnik Stodoły-Rudy
- Rudy-Stanica-Rudy
W trakcie przejazdów można podziwiać Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Rud Wielkich.
Szczegóły dotyczące przejazdów Kolejki Wąskotorowej w Rudach są dostępne TUTAJ.
O kolejach wąskotorowych w Polsce pisaliśmy TUTAJ.
Autor: DM
Fot. Zabytkowa Stacja Kolei Wąskotorowej w Rudach