Komenda Główna Straży Ochrony Kolei podsumowała pracę funkcjonariuszy SOK w minionym roku. Mundurowi odnotowali niewielki spadek liczby popełnianych przestępstw i wykroczeń przy zdecydowanie większym wskaźniku ich wykrywalności. Analiza wskazuje także na poprawę bezpieczeństwa na obszarze kolejowym odnotowując mniej zdarzeń na dworcach, stacjach i szlakach kolejowych oraz w pociągach pasażerskich. Wzrost świadomości zagrożeń spowodowany jest działaniami prewencyjnymi stale podejmowanymi przez patrole SOK.
W okresie 12 miesięcy 2023 roku w porównaniu do analogicznego okresu 2022 roku odnotowano 6945 zdarzeń na obszarze kolejowym. To spadek ogólnej liczby przestępstw i wykroczeń o 5,89% przy jednoczesnym wzroście poziomu wykrywalności o 2,82%. Odnotowano spadek zdarzeń na dworcach, stacjach i przystankach osobowych oraz w pociągach pasażerskich o 2,3%. Spadła także liczba zdarzeń z przesyłkami wagonowymi o 39,3%. W ubiegłym roku udało się ująć 2 285 sprawców przestępstw, kradzieży, dewastacji mienia i wybryków chuligańskich oraz odzyskać mienie kolejowe o łącznej wartości 27 679 zł. Funkcjonariusze SOK wylegitymowali blisko 13 tyś. osób przebywających na obszarze kolejowym, pouczyli ponad 22 tyś. osób, które nie przestrzegały przepisów porządkowych obowiązujących na terenie PKP. Nałożono ponad 31 tyś. mandatów karnych na kwotę 3 344 698 zł. By przeciwdziałać kradzieżom infrastruktury kolejowej kontrolowane były punkty skupu złomu i metali kolorowych. W ubiegłym roku SOK przeprowadziła niemal 16 tyś. takich kontroli. Główna dyspozytura Komendy Głównej Straży Ochrony Kolei w Warszawie obsłużyła 4782 zgłoszeń na telefon alarmowy SOK 22 474 00 00 z czego blisko połowa dotyczyła zakłócania ładu i porządku publicznego w pociągach pasażerskich.
Statystyka prowadzona przez Komendę Główną SOK jednoznacznie pokazuje, że dzięki zintensyfikowanym działaniom prowadzonym przez Straż Ochrony Kolei oraz poprzez stałe doposażenie funkcjonariuszy SOK w najnowocześniejszy sprzęt, począwszy od 2013 roku rejestrowany jest systematyczny spadek kradzieży i dewastacji elementów infrastruktury kolejowej zarządzanej przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Od 2019 roku liczba zarejestrowanych zdarzeń oscyluje się w granicy około 1500 zdarzeń, jednakże to w 2023 roku w stosunku do lat wcześniejszych zanotowano najniższą liczbę zdarzeń z tytułu kradzieży i dewastacji infrastruktury kolejowej.
W 2023 roku Straż Ochrony Kolei zarejestrowała łącznie 531 przypadków kradzieży oraz 692 przypadki dewastacji elementów infrastruktury. Łączna liczba kradzieży i dewastacji w 2023 roku (1 223 przypadki) była o 283 mniejsza niż w roku 2022, co stanowi spadek o 18,8%. Suma strat finansowych w 2023 roku wyniosła natomiast około 6,689 mln zł.
Przeciwdziałanie zjawisku kradzieży i dewastacji odbywa się w wielu obszarach i wymaga stosowania różnorodnych form służby. Poza działaniami rutynowymi prowadzonymi przez funkcjonariuszy Straży Ochrony Kolei na szlakach kolejowych, realizowana jest współpraca z innymi organami i służbami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo na terenie kraju. W szczególności wzmocniona została współpraca z Komendą Główną Policji, która w każdym województwie wyznaczyła funkcjonariuszy do walki z kradzieżami infrastruktury kolejowej. Dodatkowo zacieśniono działania m.in. ze Strażą Graniczną, Żandarmerią Wojskową, Krajową Administracją Skarbową, Agencją Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Służbą Kontrwywiadu Wojskowego oraz Inspekcją Transportu Drogowego. W ramach współdziałania ze służbami realizowane są wspólne patrole, jak również działania przeciw-kradzieżowe o zasięgu ogólnokrajowym, do których najczęściej delegowani zostają funkcjonariusze z grup operacyjno-interwencyjnych SOK z całej Polski. Skuteczne działania funkcjonariuszy doprowadziły do widocznego spadku ilości zdarzeń na terenie całego kraju.
Straż Ochrony Kolei prowadzi skuteczne działania realizowane na szlakach, przejazdach kolejowo-drogowych oraz w rejonie dzikich przejść. Funkcjonariusze SOK biorą nieprzerwanie czynny udział w kampanii społecznej ,,BEZPIECZNY PRZEJAZD – Szlaban na ryzyko’’ trwającej od 2005 roku oraz w akcji ,,Bezpieczne Piątki’’ i ,,Dzikie Przejścia’’. Tylko w ubiegłym roku na terenie całego kraju objętych takimi działaniami było blisko 36 397 przejazdów kolejowych oraz 56 979 dzikich przejść. Prowadzone były również ogólnopolskie, wzmożone działania na najbardziej zagrożonych szlakach kolejowych pod kryptonimem ,,Infrastruktura’’ i ,,Bezpieczne Tory’’, gdzie blisko 19 tyś. patroli SOK wzięło udział w tych działaniach, podejmując blisko 9 tyś. interwencji w stosunku do pracowników kolejowych wykonujących czynności na torach i osób postronnych przebywających na obszarze kolejowym. W 2023 roku przeprowadzono 206 266 patroli szlaków kolejowych, 237 560 patroli dworców, stacji i przystanków osobowych, 57 946 patroli stacji towarowych, 52 143 patroli pociągów pasażerskich oraz sprawdzono 992 512 przesyłek wagonowych, w tym Towary Wysokiego Ryzyka (TWR) i Towary Niebezpieczne (TN). Funkcjonariusze SOK przeprowadzili ponad 4,3 tyś. prewencyjnych kontroli pracowników kolejowych podczas wykonywania obowiązków służbowych, związanych bezpośrednio z prowadzeniem i bezpieczeństwem ruchu kolejowego. Kontrole prowadzone były pod kątem obecności alkoholu w organizmie oraz innych środków odurzających. Ujawniono 18 przypadków nietrzeźwych pracowników PKP.
W codziennej służbie funkcjonariuszy SOK wspierają nowoczesne rozwiązania technologiczne. W celu zminimalizowania zagrożeń w porze nocnej formacja korzysta z gogli termowizyjnych i noktowizyjnych oraz fotopułapek. Szczególnym jednak wsparciem są Mobilne Centra Monitoringu – specjalistyczne pojazdy obserwacyjne do zadań specjalnych, które przeszły w ubiegłym roku gruntowną modernizację. Patrole SOK wyposażone są w nowoczesny sprzęt, a także w broń najnowszej generacji, paralizatory oraz specjalnie przeszkolone psy patrolowo-obronne, które są szkolone przez profesjonalnych trenerów we własnym Ośrodku Hodowli i Tresury Psów Służbowych w Zbąszyniu. Odpowiednią mobilność zapewniają nowoczesne samochody, dzięki którym funkcjonariusze mogą szybko poruszać się po trudnym i specyficznym terenie kolejowym. Aplikacje służby dyżurnej oraz geo-lokalizacja patroli umożliwia szybki przepływ informacji i błyskawiczną reakcję na zaistniałe zdarzenia.
Rozwój formacji odbywa się poprzez ciągłe szkolenia i doskonalenie zawodowe, podnoszące kwalifikacje funkcjonariuszy SOK. Szczególną rolę w tym zakresie odgrywa Ośrodek Szkolenia Zawodowego SOK w Zbąszyniu z Filią w Przemyślu. W 2023 roku Komenda Główna SOK zorganizowała łącznie 21 kursów tj. podstawowy na funkcjonariusza SOK, na przewodnika psa służbowego, specjalistyczny dla służby dyżurnej, funkcjonariuszy reprezentujących formację w uroczystościach państwowych i patriotycznych, członków grup operacyjno – interwencyjnych oraz doskonalący dla instruktorów strzelectwa. Trzymiesięczne szkolenie przygotowawcze na strażnika SOK odbyło 206 adeptów, którzy w 2023 roku rozpoczęli służbę w Straży Ochrony Kolei. Każdy z blisko 3000 funkcjonariuszy SOK podnosi stale swoje kwalifikacje zawodowe biorąc udział w corocznych szkoleniach.
W roku 2023 w Straży Ochrony Kolei służyło (średnio) 2891 osób ze statusem funkcjonariusza. W porównaniu do 2022 r. liczba funkcjonariuszy zatrudnionych w formacji wzrosła o 0,3 proc. – służbę sprawowało wówczas 2885 mundurowych. Planowany poziom zatrudnienia na rok 2024 jest identyczny, jak w roku minionym – formacja liczyć będzie średnio 2891 funkcjonariuszy.
Codzienną służbę funkcjonariuszy Straży Ochrony Kolei wspierają wspomniane już wcześniej psy. Formacja dysponuje obecnie 74 psami służbowymi, z których 14 czeka na kurs na przewodnika psów służbowych. Dwa psy przebywają w IOST Zbąszyń po wycofaniu ze służby. W roku 2024 Straż Ochrony Kolei planuje nabycie kolejnych 20 psów służbowych.
365 dni w roku, 7 dni w tygodniu, 24 godziny na dobę w całym kraju niemal 3 tyś. funkcjonariuszy Straży Ochrony Kolei dbało o bezpieczeństwo podróżnych, patrolując dworce, stacje, przystanki osobowe i pociągi pasażerskie oraz szlaki kolejowe. Ich działania przynoszą realne efekty, przykładem mogą być chociażby ogólnopolskie działania operacyjne pod kryptonimem „Bezpieczna Podróż IV-2023” przeprowadzone przez wydział ds. bezpieczeństwa i obronności Komendy Głównej Straży Ochrony Kolei. Funkcjonariusze GOI SOK ujęli na gorącym uczynku dwóch sprawców kradzieży na szkodę podróżnych. Przy złodziejach ujawniono i zabezpieczono znaczną ilość skradzionej gotówki. W toku prowadzonych czynności ustalono, że zatrzymane osoby wielokrotnie dokonywały kradzieży w pociągach, za które odpowiedzą przed sądem. Należy wspomnieć także o funkcjonariuszach Grupy Operacyjno-Interwencyjnej SOK z Lublina, którzy podczas realizacji zadań przeciw wandalizmowi pod kryptonimem ,,Antygraffiti” w stacji towarowej Lublin Tatary ujawnili grafficiarza.
Dzięki lubelskiej Grupie Operacyjno-Interwencyjnej Straży Ochrony Kolei ,,grafficiarz recydywista’’ odpowie za przestępstwa dokonane na terenie województwa lubelskiego. Mężczyzna przy użyciu farby w sprayu namalował graffiti na trzech wagonach osobowych o łącznej powierzchni 30m². W wyniku pracy dochodzeniowo-śledczej szybko wyszło na jaw, że ujęty mężczyzna ma na swoim koncie znacznie więcej tego typu dewastacji, głównie na terenie Lublina, Bełżyc i Kraśnika. Po zebraniu materiałów dowodowych, funkcjonariusze Policji przedstawili ujętemu zarzuty uszkodzenia mienia. Łączną wartość strat oszacowano na kilka tysięcy złotych. 32-letni ,,artysta’’ dopuścił się przestępstwa, za które kodeks karny przewiduje karę do 5 lat pozbawienia wolności.
Ubiegły rok, to również niesamowita ilość pomocy i wsparcia przekazanej dla potrzebujących oraz bohaterskich czynów funkcjonariuszy SOK. Należy chociażby wspomnieć zdarzenie z Gdańska, kiedy to funkcjonariusze grupy operacyjno-interwencyjnej uratowali życie nieprzytomnemu mężczyźnie w pociągu Pendolino. Udzielono pomocy przedmedycznej stosując resuscytację krążeniowo-oddechową przy użyciu defibrylatora AED, będącego na ich wyposażeniu. Funkcjonariusze prowadzili nieprzerwanie akcję ratunkową do czasu przyjazdu zespołu ratownictwa medycznego. Po kilkudziesięciu minutach akcji reanimacyjnej, która zakończyła się przywróceniem oznak życia, mężczyzna został zabrany przez ratowników medycznych i przewieziony do szpitala, gdzie trafił pod opiekę lekarzy. Błyskawiczna reakcja mundurowych, ich właściwa ocena sytuacji i profesjonalnie udzielona pomoc zdecydowały, że mężczyzna przeżył. Załoga karetki pogotowia była pod ogromnym wrażeniem umiejętności.
15 najbardziej zasłużonych funkcjonariuszy Straży Ochrony Kolei zostało odznaczonych z rąk samego Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i Ministra Infrastruktury medalami za wzorową służbę.
W 2023 roku Komenda Główna Straż Ochrony Kolei wydała na zakup sprzętu 12 692 962 28 zł, m.in. na 3 terenowe samochody Land Rover Defender, modernizację 9 pojazdów specjalnych MCM, 578 sztuk nowej broni palnej krótkiej i pistoletów maszynowych oraz celowniki kolimatorowe i latarki taktyczne. Zakupiono też do służby 13 psów za łączną kwotę 179 700 zł.
Straż Ochrony Kolei w ramach współpracy z innymi służbami mundurowymi m.in. z Policją, Strażą Graniczną, Służbą Więzienną, Służbą Ochrony Państwa oraz Wojskiem Polskim aktywnie uczestniczyła w 2023 roku w ćwiczeniach z doskonalenia procedur w sytuacjach kryzysowych. Podczas ćwiczeń takich jak np. Alert MCI-Sanok 2023 czy TRAKCJA-23, funkcjonariusze SOK doskonalili swoje umiejętności z zakresu przeprowadzenia ewakuacji podróżnych z dworca lub pociągu, udzielania pomocy przedmedycznej poszkodowanym, czy przeprowadzania akcji poszukiwawczej w koordynacji z różnymi podmiotami odpowiadającymi za bezpieczeństwo na obszarze kolejowym. Odbyły się również ćwiczenia taktyczno-zgrywające funkcjonariuszy Grup Operacyjno-Interwencyjnych SOK z funkcjonariuszami Wydziału Zabezpieczenia Specjalnego SOP w związku z zabezpieczeniem dużej ilości osób VIP podczas przejazdów pociągami, a także z operatorami Samodzielnych Pododdziałów Kontrterrorystycznych Policji i Grupy Interwencyjnej SW, które miały na celu wspólne wypracowanie skutecznych sposobów przeciwdziałania terroryzmowi.
W 2023 roku Straż Ochrony Kolei jako pełnoprawny członek organizacji RAILPOL – Europejskiej Organizacji zrzeszającej policje kolejowe krajów UE, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych Ameryki oraz Kanady stale uczestniczy w działaniach międzynarodowych. Znakomita współpraca SOK z policjami kolejowymi państw członkowskich ma na celu realizację wspólnych działań, wzajemną wymianę informacji i doświadczeń w celu podniesienia bezpieczeństwa w transporcie kolejowym. Funkcjonariusze GOI SOK po raz pierwszy w historii uczestniczyli w międzynarodowych ćwiczeniach „RAILEX”,które odbyły się w Bułgarii.
Funkcjonariusze SOK realizowali także działania mające na celu podnoszenie świadomości społeczeństwa o zagrożeniach występujących na obszarze kolejowym. Podstawowe założenia prowadzonych przedsięwzięć w ramach prelekcji, eventów, pikników, pokazów, dni otwartych to m.in.: podnoszenie świadomości o zagrożeniach wynikających z niezachowania szczególnej ostrożności na obszarze kolejowym, zwrócenie uwagi na to, jak ważne jest zachowanie szczególnej ostrożności oraz przestrzeganie przepisów, minimalizacja liczby zdarzeń zagrażających życiu i zdrowiu ludzi na terenach kolejowych, kształtowanie zachowań i utrwalanie postaw społecznie pożądanych, edukowanie udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej poszkodowanemu.
Źródło: SOK