W listopadzie mija 120 lat od utworzenia kolei warszawsko-kaliskiej. Pierwszy pociąg z 4 wagonami odjechał z dworca w Kaliszu 15 listopada 1902 r., o godz. 800. Podróżowało nim 67 pasażerów. Kolejnego dnia do kaliskiego dworca przybył pierwszy pociąg z Warszawy.
Z okazji 120-lecia uruchomienia kolei warszawsko-kaliskiej w Kaliszu organizowane jest uroczyste wydarzenie, które odbędzie się 18 listopada 2022 r. Na zainteresowanych czeka wiele atrakcji. O godz. 1300 w hali dworca kolejowego PKP w Kaliszu odbędzie się Koncert Orkiestry Dętej OSP Dobrzec pod dyrekcją Jacka Konopczyńskiego. W planie wydarzenia przewidziano także „Spotkanie przeszłości z przyszłością”, podczas którego uczestnicy porozmawiają m.in. o kolei w Kaliszu na początku XX w. oraz o jej wpływie na rozwój miasta. O godz. 1900 w Galerii im. prof. Andrzeja Niekrasza (WPA UAM Kalisz, przy ul. Nowy Świat 28-30) udostępniona zostanie wystawa fotograficzna oraz modelarstwa kolejowego. Pół godziny później zaplanowano uroczysty koncert Filharmonii Kaliskiej w Auli im. prof. Jerzego Rubińskiego (WPA UAM Kalisz, ul. Nowy Świat 28-30).
Historia kolei warszawsko-kaliskiej
Od lat 20. XIX w. w Kaliszu prężnie rozwijał się przemysł oraz handel, co wymagało usprawnienia komunikacji. Sieć dróg była bardzo uboga oraz zaniedbana, a rzeka Prosna nie nadawała się do żeglugi. Odległość do najbliższej stacji kolejowej wynosiła ponad 100 km. Konny transport towarów wykorzystywany w guberni kaliskiej był bardzo kosztowny i miał duży wpływ na ceny towarów. Żeby umożliwić dalszy rozwój miasta, kwestia połączenia kolei żelaznej z innymi ośrodkami miejskimi stała się priorytetowa.
O pozwolenie na budowę kolei łączącej Kalisz z Warszawą zabiegano od 1870 r. W tamtym czasie Kalisz był znajdował się na granicy zaborów. Planowana linia kolejowa miała zostać przyłączona do kolei pruskich. Pomysł utworzenia kolei warszawsko-kaliskiej był popierany przez różne klasy społeczne, jednak władze rosyjskie nie wykazywały zainteresowania rozwijaniem komunikacji na terenie Królestwa Polskiego. Prośby o zezwolenie na budowę połączenie kolejowego były odrzucane. Tłumaczono to względami strategicznymi.
W kwestię powstania kolei łączącej Kalisz z Warszawą mocno zaangażował się gubernator kaliski, senator Michał P. Daragan i generał – gubernator warszawski, książę Aleksander Imeretyński. Starania zakończyły się powodzeniem. 18 listopada 1898 r. wydano „Sankcję Najwyższą”, a w 1900 r. car Mikołaj II wydał pozwolenie na budowę.
Trasa miała przebiegać z Warszawy przez Sochaczew, Łowicz, Zgierz, Łódź, Łask, Sieradz oraz Błaszki. Jej łączna długość to 250 km. Budowę kolei warszawsko-kaliskiej w 1900 r. zlecono Zarządowi Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej w 1900 r. Wszystkie prace zakończyły się w listopadzie 1902 r. Na nowej linii kolejowej kursowały wagony typu amerykańskiego tzw. pullmany.
Budynek na stacji powstał dopiero w 1905 r. według projektu architekta Czesława Domaniewskiego. Znajdowały się w nim urząd pocztowy, urząd celny oraz restauracja. Tory kolejowe miały szerszy rozstaw szyn – stosowany w Rosji. Na trasie realizowano zarówno połączenia pasażerskie, jak i towarowe. W 1906 r. kolej warszawsko-kaliska została połączona z kolejami pruskimi odcinkiem normalnotorowym Kalisz – Nowe Skalmierzyce.
Co ciekawe od 1914 r. linię przekuto na normalnotorową (od 1916 r. w dużej części dwutorowa). Niestety w tym samym roku wojska rosyjskie, które opuszczały Kalisz spaliły dworzec kolejowy oraz zburzyły most kolejowy na Prośnie w Piwonicach. W 1918 r. kolej warszawsko-kaliska została przejęta przez Polskie Koleje Państwowe i odbudowana ze zniszczeń powstałych w wyniku wojny. Do 1922 r. stanowiła kluczowe połączenie między ziemiami dawnego zaboru pruskiego a terenami byłego Królestwa Kongresowego. Po oddaniu do eksploatacji linii łączącej Kutno ze Strzałkowem (odcinek ten pozwalał skrócić trasę z Warszawy do Poznania o 86 km) stopniowo traciła na znaczeniu.
Linia łącząca Warszawę z Kaliszem była elektryfikowana od 1952 r. do 1975 r., a w 1994 r. przeszła kompleksowy remont.
Autor: Damian Malesza
Fot: Archiwum Państwowe w Kaliszu | WKST UM Kalisz