Maltanka to jedna z ostatnich w Polsce kolei wąskotorowych o szerokości toru 600 mm. Jej malownicza trasa przebiega wzdłuż północnego brzegu Jeziora Maltańskiego.
Harcerska Kolej Dziecięca
Zanim powstała Kolejka Parkowa Maltanka w Poznaniu w 1956 r. otwarto kolejkę dziecięcą do Dębiny. Trasa wąskotorówki o torze szerokości 600 mm przebiegała między Ogrodem Jordanowskim a Łęgami Dębińskimi. Długość linii wynosiła 2,5 km. Tabor wąskotorówki składał się z 5 wagonów osobowych, które powstały w Fabryce Pojazdów Szynowych ZPM H. Cegielski w Poznaniu oraz lokomotywy spalinowej Wls40 wyprodukowanej przez ZNTK Poznań. W 1957 r. kolejkę przekazano pod opiekę harcerzom z Chorągwi Wielkopolskiej i nadano jej nazwę Harcerska Kolej Dziecięca. Wąskotorówka kursowała w okresie wiosenno-letnim do końcówki lat 60 XX w. Na początku lat siedemdziesiątych transportowanie ziemi na nasyp trasy Hetmańskiej oraz budowa wiaduktu tej trasy spowodowały zniszczenie toru kolejki w rejonie prowadzonych prac budowlanych. Wtedy zapadła decyzja o zmianie lokalizacji Harcerskiej Kolei Dziecięcej. Nowa trasa kolejki miała połączyć Śródkę z budowanym wtedy nowym Ogrodem Zoologicznym na Malcie.
Nowa lokalizacja kolejki
Przeniesieniem Harcerskiej Kolei Dziecięcej zajął się Społeczny Komitet Budowy Kolejki Dziecięcej w Parku Tysiąclecia w Poznaniu. Na jego czele stanął naczelny dyrektor Okręgu Kolei Państwowych w Poznaniu, inż. Edmund Rejek, a głównym projektantem został Edmund Szott. W 1972 r. komitet doprowadził do budowy od pętli początkowej na Śródce przy rondzie do pętli końcowej przy budowanym wtedy nowym ZOO oraz wyposażył kolejkę w tabor. Poza pojazdami przejętymi z kolejki dziecięcej do Dębiny otrzymała ona 3 nowe wagony, które powstały w Fabryce Lokomotyw i Wagonów ZPM H. Cegielski oraz drugą lokomotywę spalinową – Wls50 wyprodukowaną w ZNTK Poznań. Na pętli początkowej zbudowano stację Maltanka z osobnymi peronami dla wsiadających i wysiadających. Obok powstał prowizoryczny lokogaraż. Przystanki pośrednie na trasie linii nazwano kolejno Ptyś oraz Balbinka. Dwa perony stacji Zwierzyniec umiejscowiono na pętli końcowej kolejki. Co ciekawe nazwy stacji oraz przystanków zostały wybrane w specjalnym plebiscycie, który został ogłoszony przez Express Poznański.
Otwarcie Maltanki
Uroczyste oddanie kolejki do użytku miało miejsce 21 lipca 1972 r. Nadano jej nazwę Maltanka. Administrowanie kolejką powierzono Miejskiemu Przedsiębiorstwu Komunikacyjnemu w Poznaniu. Długość trasy wynosiła 3,5 km, a szerokość toru 600 mm. Na przełomie lat 70 i 80 kolejka przewoziła ponad 200 tys. pasażerów rocznie. W 1995 r. tabor Maltanki został rozszerzony o trzecią lokomotywę spalinową Wls 50. W 1998 r. zmieniono nazwę kolejki na Maltańska Kolej Dziecięca. W tym samym roku zezłomowano jedną z dwóch lokomotyw, które były eksploatowane od 1972 r. Obecna nazwa, czyli Kolejka Parkowa Maltanka funkcjonuje od 2002 r.
Trudne czasy dla wąskotorówek
Pod koniec XX w. z polskiego krajobrazu znikać zaczęły kolejki wąskotorowe. Torowiska często były rozbierane, a tabor był oddawany na złom. Czasami wiekowe lokomotywy ustawiano na placach zabaw oraz w parkach rozrywek. W końcówce lat 80 XX w. Maciej Matuszewski z Poznańskiego Klubu Modelarzy Kolejowych postanowił przekształcić Maltankę w kolejkę muzealną. Pojawiła się wtedy inicjatywa sprowadzania do Poznania lokomotyw, drezyn, wagonów oraz innych jednostek taborowych z likwidowanych kolei wąskotorowych. Tam miały być rewitalizowane i w miarę możliwości wdrażane do składu Maltanki. Udało się pozyskać m.in.:
- dwa parowozy wyprodukowane w latach 20 XX w. przez firmę Borsig
- wagon motorowy MBxc1-41, wyprodukowany w 1931 r.
- dwie lokomotywy Wls40
W sumie pozyskano 32 jednostki taborowe. Remont pojazdów wymagał dużego zaangażowania i znacznych nakładów finansowych. Pozyskanie sponsorów na początku lat dziewięćdziesiątych XX w. nie było proste.
Ostatecznie, w tamtym czasie odnowiono i wprowadzono do użytku kilka pojazdów np. wagon motorowy MBxc1-41 (tzw. ryjek) czy parowóz Borsig Bn2t.
Kolejka Parkowa Maltanka – aktualnie
Maltanka od wielu lat cieszy się niesłabnącą popularnością. Długość trasy kolejki to prawie 4 km. Znajdują się na niej 4 stacje: Maltanka, Ptyś, Balbinka oraz Zwierzyniec. Niedawno Kolejka Parkowa Maltanka obchodziła 50 urodziny (pisaliśmy o tym TUTAJ). Co ciekawe jest ona jedną z 3 kolejek parkowych w Polsce (jedna z dwóch o torze o prześwicie 600 mm). Kolejka Parkowa Maltanka jest jedyną kolejką w Polsce, która ma semafory świetlne oraz zwrotnice sterowane automatycznie. Warto przypomnieć, że aby parowóz poprowadził pierwszy pociąg o godz. 1000, należy go zacząć uruchamiać ok godz. 500.
Aktualności, nadchodzące wydarzenia rozkład jazdy i cennik Kolejki Parkowej Maltanki są dostępne TUTAJ.
O wąskotorówkach pisaliśmy już m.in. TUTAJ.
Autor: DM