Wiele lat temu Unia Europejska postawiła sobie ambitny cel, aby kolej była bezpieczna i interoperacyjna. Jednym z kluczowych sposobów realizacji tego celu jest wdrożenie europejskiego systemu zarządzania ruchem kolejowym (ERTMS). Wdrażanie ERTMS w Unii dzieje się już od wielu lat. Przykładowo, w Holandii pierwszą linią, która została wyposażona w urządzenia ERTMS jest linia Betuweroute, co miało miejsce na początku lat 2000. Jednak w ostatnim czasie pojawiły się rozwiązania prawne, którym warto przyjrzeć się bliżej.
Projektowanie i budowa systemu ERTMS jest dużym przedsięwzięciem, w które zaangażowanych będzie wiele podmiotów. Przede wszystkim będą to zarządca infrastruktury, przewoźnicy oraz wykonawcy i producenci urządzeń. Budowana infrastruktura, w tym komputerowe urządzenia sterowania ruchem kolejowym powinny być kompatybilne z poruszającymi się po niej pojazdami. Wdrażając ERTMS na linii kolejowej sprawdza się, między innymi, takie aspekty jak bezpieczeństwo ruchu, przepustowość czy też czynnik ludzki.
Agencja Kolejowa UE a ERTMS
Obecna treść dyrektywy 2016/797 w sprawie interoperacyjności systemu kolei w Unii Europejskiej definiuje pojęcie „interoperacyjności” jako zdolność systemu kolei do zapewnienia bezpiecznego i nieprzerwanego przejazdu pociągów spełniających wymagany stopień wydajności. Jak wspomniano powyżej do osiągnięcia tego celu powinny przyczynić się wdrożenia ERTMS. Ostatnie regulacje dotyczące wdrażania ERTMS wynikają z dyrektywy 2016/797 oraz z rozporządzenia 2016/796 w sprawie Agencji Kolejowej UE. Te akty prawne określiły Agencję jako unijny organ systemowy w zakresie wdrażania ERTMS oraz przyznały jej szczególne uprawnienia. Polegają one na tym, że Agencja zatwierdza proponowane rozwiązania dotyczące urządzeń przytorowych ERTMS, weryfikuje ich zgodność z odpowiednimi TSI. To postępowanie powinno zapobiegać stosowaniu dodatkowych, mających negatywny wpływ na interoperacyjność kolei wymagań dla urządzeń srk.
Zadania Agencji Kolejowej
Sama treść dyrektywy 2016/797 nie dostarcza szczegółowego opisu procedury. Postępowanie przed Agencją powinno zacząć się „na jak najwcześniejszym etapie”, czyli jeszcze przed ogłoszeniem postępowania przetargowego, które obejmuje urządzenia przytorowe ERTMS.
Zgodnie z art. 19 dyrektywy 2016/797, w przypadku podsystemów „sterowanie – urządzenia przytorowe”, obejmujących urządzenia ETCS lub GSM-R, Agencja zapewnia zharmonizowane wdrażanie ERTMS w Unii. Ma to polegać na sprawdzeniu przez Agencję czy przewidziane rozwiązania techniczne są w pełni zgodne z odpowiednimi TSI i czy w związku z tym są w pełni interoperacyjne. Postępowanie przed Agencją rozpoczyna się od złożenia wniosku przez One-Stop-Shop. Do wniosku należy dołączyć:
- projekt specyfikacji przetargowych lub opis przewidywanych rozwiązań technicznych;
- dokumenty potwierdzające warunki konieczne do technicznej i eksploatacyjnej zgodności podsystemu z pojazdami, które mają być eksploatowane na danej sieci;
- dokumenty potwierdzające zgodność przewidywanych rozwiązań technicznych
z odpowiednimi TSI; - wszelkie inne stosowne dokumenty, takie jak opinie krajowego organu ds. bezpieczeństwa, deklaracje weryfikacji lub certyfikaty zgodności.
Przebieg postępowania przed Agencją
Jest to stosunkowo nowa procedura, która może nie być jeszcze dobrze znana na rynku. Aby ułatwić postępowanie przed Agencją warto posiłkować się Zaleceniami Komisji 2018/C 253/01 w sprawie wytycznych dotyczących zharmonizowanego wdrożenia europejskiego systemu zarządzania ruchem kolejowym w Unii oraz opracowanym przez Agencję Kolejową przewodnikiem Application guide for the ERTMS trackside approval.
Zgodnie z tymi dokumentami postępowanie przed Agencją dzieli się na następujące etapy:
- kontakty wstępne (Initial Engagement)
- złożenie wniosku i weryfikacja formalna
- ocena merytoryczna i decyzja
- odwołanie (Board of Appeal)
Kontakty wstępne nie są etapem obowiązkowym, ale zalecanym. Ich celem jest ułatwienie przebiegu dalszego postępowania. Kontakty wstępne powinien rozpocząć wnioskodawca, czyli podmiot zainteresowany zatwierdzeniem proponowanych rozwiązań. Ten etap będzie zmierzał do wyjaśnienia Agencji, również w formie spotkań roboczych, jaki jest cel projektu, tzn. jaka infrastruktura będzie budowana, gdzie jest zlokalizowana inwestycja. Dlatego wnioskodawca powinien przedłożyć następujące dokumenty, jeżeli są one dostępne.
- projekt specyfikacji przetargowych lub opis przewidywanego rozwiązania technicznego;
— opis projektu, w tym szczegóły dotyczące linii, grupy linii lub sieci, objętych danym projektem lub powiązanymi projektami: rozmieszczenie geograficzne, liczba kilometrów linii jedno- i dwutorowych, poziom, wzorzec i wersja ERTMS, składniki interoperacyjności i stacje;
- dokumenty potwierdzające warunki konieczne do technicznej i eksploatacyjnej zgodności podsystemu z pojazdami, które mają być eksploatowane na danej sieci;
- dokumenty potwierdzające zgodność przewidywanych rozwiązań technicznych z odpowiednimi TSI w zakresie sterowania i wszelkie inne stosowne dokumenty, takie jak opinie krajowego organu ds. bezpieczeństwa, deklaracje weryfikacji lub certyfikaty zgodności.
Zgodnie z zaleceniami i przewodnikiem nie ma konieczności dysponowania wszystkimi dokumentami, aby rozpocząć kontakty wstępne. Celem kontaktów jest również wyznaczenie ścieżki właściwego postępowania i ustalenie jakie dokumenty będą podlegały weryfikacji przez Agencję oraz kiedy konkretne dokumenty będą składane.
Kolejnymi etapami są złożenie wniosku i decyzja Agencji. Na tym etapie powinny być złożone już wszystkie wymagane dokumenty odnoszące się do danego projektu. Na ich podstawie Agencja będzie mogła ocenić przede wszystkim kompletność dokumentacji oraz zgodność proponowanych rozwiązań z obowiązującymi TSI. Jeżeli wnioskodawca przeszedł wcześniejszy etap kontaktów wstępnych powinien postępować zgodnie z ustaleniami. Pozytywny wynik postępowania przed Agencją pozwala na kontynuowanie prac nad projektem zabudowy urządzeń ERTMS. Warto pamiętać, że zabudowane urządzenia ERTMS są ostatecznie weryfikowane z decyzją Agencji przez krajowy NSA w postępowaniu o zezwolenie na dopuszczenie do eksploatacji. Pominięcie Agencji Kolejowej będzie skutkowało brakiem zezwolenia na dopuszczenie do eksploatacji.
Przy okazji warto wspomnieć, że do tej pory Agencja wydała trzy takie decyzje, między innymi, dla korytarza Ren – Alpy w ramach sieci TEN-T. Zgodnie z informacją prasową na stronie ERA, Agencja zachęca do ponownego wykorzystania tego samego rozwiązania w innych projektach prowadzonych w UE. Zatwierdzanie proponowanych rozwiązań w ramach urządzeń przytorowych ERTMS jest jednym z elementów tworzenia jednolitego europejskiego obszaru kolejowego.
Autor: Jakub Tomczak – prawokolei.pl
Fot. Jan Bytnar – zdjęcie poglądowe