Rozstaw szyn wynoszący 1435 mm uznawany jest za standardowy, normalnotorowy, jednak na całym świecie, również w Polsce, funkcjonują torowiska kolejowe o większych szerokościach. Pisaliśmy o tym w artykule pt. „Szerokie tory w Polsce, czyli połączenie ze wschodem„. Zapewne wiele osób zastanawiało się, czy szersze wagony mogą zapewnić wyższy komfort jazdy i zwiększyć pojemność składów. A jeśli mogłyby być szersze, to czy też wyższe?
Okazuje się, że blisko 100 lat temu w nazistowskich Niemczech na zlecenie samego Adolfa Hitlera, w roku 1936, Albert Speer zaprojektował kolej o rozstawie torów 3000 mm, czyli Breitspurbahn.
Sam twórca koncepcji był jednym z liderów Niemiec i silnie wspierał samego Hitlera. Jako polityk i architekt głosił tezy tradycjonalistyczne i antymodernistyczne, a jego projekt nowej kolei idealnie wpisywał się w monumentalne i reprezentacyjne teorie, które głosił.
W 1937 r. Albert Speer został mianowany przez fuhrera generalnym inspektorem budowlanym nowej stolicy III Rzeszy. Warto wspomnieć tylko, że w projekcie miała to być stolica świata, a w jej centralnym punkcie architekt zaprojektował wielką halę zgromadzeń, której kopuła sięgała 300 m.
Powołanie na stanowisko twórcy dalekobieżnej kolei Wielkogermańskiej Rzeszy Speer’a miało zaowocować efektem końcowym, który przyćmi dotychczasowe pociągi i będzie ponadczasowym pomnikiem wielkości Niemiec.
Skoro gigantyzm i wielkość w parze z potęgą były głównymi inspiracjami tego projektanta, to co zakładał w projekcie kolei szerokotorowej? Wyznaczników monumentalnego przedsięwzięcia było sporo, a większość z nich to założenia nietypowe i nowatorskie. Oto niektóre z cech konceptu kolejowego, który nigdy nie został wdrożony:
- pierwsze przebiegi planowanych linii kolejowych miały połączyć Berlin z Monachium, Paryż z Donieckiem i Hamburg oraz Linz;
- zakładane prędkości przejazdu wynosiły do 250 km/godz. dla składów osobowych i 100 km/godz. dla towarowych;
- maksymalny nacisk osi miał wynosić 30–35 ton (dla porównania dzisiaj na polskich torach dopuszczalny nacisk przeliczany na oś wynosi, w zależności od klasy linii, od 16 do 22,5 ton);
- na początku prac projektowych rozważano również budowę torowiska o szerokości 4 m, a następnie 3,7 m;
- na etapie wstępnych prac projektowych rozważano układ składający się z czterech normalnotorowych zestawów torów, w których nowe pociągi wykorzystywałyby dwa sąsiednie tory do jazdy w jednym kierunku;
- według założeń funkcjonalnych pociągi poruszające się po tych torach miały przewozić okręty na specjalnych wagonach–lawetach;
- aby urozmaicić długie transkontynentalne podróże projektowano m.in. wielopiętrowe wagony, wagony–kina, wagony pełniące funkcje sal teatralnych czy basenów;
- podstawowe wagony pasażerskie miały mieć 6 m szerokości i 7 m wysokości;
- składy osobowe planowano nawet na 500 m. długości, co dawało pojemność około 1,5 tys. pasażerów, zaś składy towarowe mogły dochodzić do 1,2 km długości i przewozić ponad 10 tys. ton towarów;
- zespół projektowy liczył 200 osób, a samych inżynierów zaangażowanych do opracowania tej koncepcji było 80;
- najpotężniejsza zaprojektowana lokomotywa miała mieć moc 40 tys. KM;
- w 1943 r. w projekcie nastąpił rewolucyjny zwrot – zrezygnowano z napowietrznej linii energetycznej na rzecz trzeciej szyny zasilającej.
Autor: Tomek Łucek