W Polsce na koniec 2022 r. było ponad 19 tys. km eksploatowanych linii kolejowych. Udział linii o prędkości maksymalnej powyżej 160 km/h wyniósł 2,1%. Udział torów linii kolejowych o parametrach od 120 do 160 km wyniósł 15,5%. W Europie Polska, po Niemczech i Francji, zajmuje trzecie miejsce pod względem długości linii kolejowych.
Dane dotyczą linii kolejowych tzw. normalnotorowych o rozstawie 1435 mm oraz szerokotorowych o rozstawie 1520 mm. Wszystkie linie kolejowe należące do zarządców infrastruktury wg stanu na 31 grudnia 2022 r. liczyły 21 550 km długości, z czego 19 393 km stanowią, zgodnie z deklaracjami zarządców infrastruktury, linie eksploatowane. Oznacza to wzrost długości linii eksploatowanych w stosunku do danych odnotowanych w 2021 r. o 67 km. Linie szerokotorowe stanowiły 2,9% eksploatowanych linii kolejowych (568 km). Najdłuższą linią szerokotorową jest linia zarządzana przez PKP LHS, której długość to 394,7 km – linia ta jest w 100% eksploatowana.
Linie kolejowe w Polsce zasilane są napięciem stałym 3 kV DC. Długość linii zelektryfikowanych wyniosła w 2022 r. 12 126 km, tj. o 18 km więcej niż w 2021 r. Linie zelektryfikowane stanowią 62,5% długości linii eksploatowanych w Polsce. Spośród linii zelektryfikowanych, 4 086 km stanowiły linie jednotorowe, a pozostałe 8 040 km linie dwutorowe.
Linie jednotorowe nadal stanowią większość linii kolejowych w Polsce – 10,5 tys. linii eksploatowanych w Polsce, co stanowi 54%. Z kolei długość linii dwutorowych wynosi 8,9 tys. km, a poziom ich elektryfikacji to 90,2%. Linie o znaczeniu państwowym stanowiły 68,7% wszystkich linii w Polsce. Długość eksploatowanych linii o znaczeniu państwowym wyniosła 13 323 km.
Tab. 1 Długość (w km) i udział linii kolejowych w podziale na rodzaj sieci w 2022 r.
| województwo | długość (km) | udział | ||
|---|---|---|---|---|
| zelektryfikowane | niezelektryfikowane | zelektryfikowane | niezelektryfikowane | |
| ogółem | 12 126 | 7 267 | 62,53% | 37,47% |
| dolnośląskie | 1 087 | 711 | 60,44% | 39,56% |
| kujawsko-pomorskie | 564 | 636 | 46,99% | 53,01% |
| lubelskie | 497 | 599 | 45,37% | 54,63% |
| lubuskie | 334 | 583 | 36,44% | 63,56% |
| łódzkie | 982 | 98 | 90,95% | 9,05% |
| małopolskie | 908 | 172 | 84,07% | 15,93% |
| mazowieckie | 1 428 | 299 | 82,70% | 17,30% |
| opolskie | 435 | 347 | 55,62% | 44,38% |
| podkarpackie | 457 | 528 | 46,39% | 53,61% |
| podlaskie | 223 | 538 | 29,33% | 70,67% |
| pomorskie | 468 | 772 | 37,75% | 62,25% |
| śląskie | 1 686 | 186 | 90,09% | 9,91% |
| świętokrzyskie | 552 | 174 | 76,02% | 23,98% |
| warmińsko-mazurskie | 492 | 598 | 45,17% | 54,83% |
| wielkopolskie | 1 264 | 630 | 66,74% | 33,26% |
| zachodniopomorskie | 749 | 396 | 65,39% | 34,61% |
Tab. 2 Długość (w km) i udział linii jednotorowych i dwutorowych w 2022 r.
| województwo | długość (km) | udział | ||
|---|---|---|---|---|
| jednotorowe | dwutorowe | jednotorowe | dwutorowe | |
| ogółem | 10 483 | 8 909 | 54,06% | 45,94% |
| dolnośląskie | 990 | 808 | 55,06% | 44,94% |
| kujawsko-pomorskie | 654 | 546 | 54,50% | 45,50% |
| lubelskie | 712 | 385 | 64,90% | 35,10% |
| lubuskie | 513 | 405 | 55,89% | 44,11% |
| łódzkie | 396 | 684 | 36,65% | 63,35% |
| małopolskie | 600 | 480 | 55,57% | 44,43% |
| mazowieckie | 619 | 1 108 | 35,83% | 64,17% |
| opolskie | 357 | 425 | 45,61% | 54,39% |
| podkarpackie | 753 | 232 | 76,42% | 23,58% |
| podlaskie | 655 | 106 | 86,04% | 13,96% |
| pomorskie | 830 | 409 | 67,00% | 33,00% |
| śląskie | 852 | 1 019 | 45,52% | 54,48% |
| świętokrzyskie | 338 | 389 | 46,52% | 53,48% |
| warmińsko-mazurskie | 789 | 301 | 72,40% | 27,60% |
| wielkopolskie | 735 | 1 159 | 38,80% | 61,20% |
| zachodniopomorskie | 692 | 454 | 60,40% | 39,60% |
Średnia gęstość linii kolejowych w 2022 r. utrzymał się na praktycznie tym samym poziomie co w 2021 r. i wynosiła 6,2 km/100 km2.
Parametry techniczne linii kolejowych w związku ze specyfikacją infrastruktury są określane w oparciu o wartości poszczególnych torów i ich eksploatacji. W 2022 r. udział linii o prędkości maksymalnej powyżej 160 km/h wyniósł 2,1%. Udział torów linii kolejowych o parametrach od 120 do 160 km wyniósł 15,5% . Parametr nacisku na oś o wartości równej lub większej 221 kN spełniało według danych za 2022 r. 76,5% torów.
Infrastruktura kolejowa w Europie
Według danych IRG-Rail infrastruktura kolejowa w Europie w 2021 r. obejmowała ponad 233,8 tys. km linii kolejowych, co w zestawieniu z 2020 r. oznacza nieznaczny spadek – o 404 km (-0,2%). Największą długością linii kolejowych w Europie (16,8% udziału) dysponują Niemcy. Eksploatowane przez ten kraj linie kolejowe o długości 39,4 tys. km są w 53,7% zelektryfikowane. Francja z siecią kolejową o długości 27,7 tys. km zajmuje drugą pozycję (udział na poziomie 11,8%). Poziom elektryfikacji linii kolejowych w tym kraju wynosił 60,3%. Trzecie pod względem długości są linie kolejowe w Polsce (19,3 tys. km) – co stanowi 8,3% długości linii kolejowych w 31 analizowanych krajach. Linie kolejowe w Polsce były w 62,9% zelektryfikowane w 2021 r.
Według zestawienia IRG-Rail ponad połowa długości linii kolejowych w Europie (55,8%) to linie zelektryfikowane. Jedynym krajem, który dysponuje w pełni zelektryfikowaną siecią kolejową pozostaje Szwajcaria. W 2021 r. było tam użytkowanych 5,3 tys. km linii (2,3% udziału). W Luksemburgu sieć kolejowa jest zelektryfikowana w 96,7%, przy czym w 2021 r. było tam eksploatowanych niespełna 271 km linii kolejowych, co stawia ten kraj na ostatnim miejscu pod względem długości linii kolejowych wśród analizowanych państw według zestawienia IRG Rail.
W zdecydowanej większości krajów europejskich sieci kolejowe są w większym zakresie wykorzystywane przez transport pasażerski niż towarowy. W 2021 r. średnia europejska intensywność użytkowania sieci przez pociągi pasażerskie wyniosła 42 pociągokilometry na 1 km linii na dzień (40 w 2020 r.). Najwyższe wartości tego parametru utrzymują się w Holandii (136 pociągokilometrów w 2021 r. i 124 pociągokilometry w 2020 r.), Szwajcarii (106 pociągokilometrów w 2021 r. i 101 pociągokilometrów w 2020 r.) i Danii (99 pociągokilometrów w 2021 r. i 87 pociągokilometrów w 2020 r.). W przypadku Polski wartość ta wyniosła odpowiednio 25 pociągokilometrów w 2021 r. i 23 pociągokilometry w 2020 r.
W zakresie intensywności użytkowania sieci przez pociągi towarowe średnia europejska w 2021 r. wynosiła 10 pociągokilometrów na 1 km linii na dzień (w 2020 r. było to 9 pociągokilometrów na 1 km linii na dzień). Najwyższe wartości tego parametru odnotowano w Słowenii (25 pociągokilometrów w 2021 r. i 23 pociągokilometry w 2020 r.), następnie w Austrii (25 pociągokilometrów w 2021 r. i 23 pociągokilometry w 2020 r.) i w Niemczech (19 pociągokilometrów w 2021 r. i 17 pociągokilometrów w 2020 r.). W Polsce intensywność użytkowania sieci przez pociągi towarowe to odpowiednio 12 pociągokilometrów w 2021 r. i 11 pociągokilometrów w 2020 r. W przypadku dwóch krajów: Litwy i Słowenii stopień użytkowania sieci przez transport towarowy był większy niż przez transport pasażerski.
Szczegółowe dane na temat infrastruktury kolejowej w Polsce i Europie można znaleźć w „Sprawozdaniu z funkcjonowania rynku transportu kolejowego. 2022”.
Źródło: UTK
Fot. Jan Bytnar