W 2025 roku obszarami priorytetowymi nadzoru Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego nad systemem kolejowym w Polsce będą m.in. systemy zarządzania bezpieczeństwem i utrzymaniem, pojazdy kolejowe, infrastruktura kolejowa oraz czynnik ludzki i kultura bezpieczeństwa. Szczegółowe informacje w tym zakresie zostały ujęte w „Strategii i planie nadzoru Prezesa UTK na 2025 rok”.
Przedstawiona do wiadomości publicznej Strategia nadzoru składa się z kilku kluczowych obszarów, których zadaniem jest przedstawienie metodyki planowania nadzoru oraz realizacji działań kontrolnych i audytowych. W dokumencie tym opisane zostały m.in. zasady nadzoru, techniki nadzoru, cele strategii nadzoru, ale również wyjaśniono metodykę opracowania analizy ryzyka systemu kolejowego w Polsce. Ponadto opisana została wymiana informacji w tym obszarze z innymi organami i instytucjami państwowymi, ale również podmiotami funkcjonującymi na rynku kolejowym czy krajowe władze bezpieczeństwa (NSA) sąsiednich państw członkowskich.
Zgromadzone w ten sposób informacje i opracowane wnioski pozwoliły na określenie priorytetów nadzoru Prezesa UTK na 2025 rok.
Dzięki kompleksowemu, analitycznemu opracowaniu nasze inicjatywy kierujemy tam, gdzie należy spodziewać się podwyższonego ryzyka dla systemu kolejowego. Z roku na rok udoskonalamy metody planistyczne i z coraz większą skutecznością wskazujemy obszary, w których nadzór jest najpotrzebniejszy. Nadzór to nie tylko weryfikacja oraz wskazywanie błędów i zaniechań. Nadzór to również docenianie najlepszych inicjatyw, tworzenie pozytywnych wzorców i promowanie bezpieczniejszych rozwiązań – we wstępie do Planu nadzoru pisze dr inż. Ignacy Góra, Prezes Urzędu Transportu Kolejowego.
Wybierając priorytety nadzoru Prezesa UTK na 2025 rok pod uwagę wzięto następujące kryteria decyzyjne:
- wartość wskaźnika nieprawidłowości;
- zmiana wskaźnika nieprawidłowości;
- liczba zdarzeń kolejowych;
- zmiana liczby zdarzeń kolejowych.;
- obszary zgłoszeń w zakresie bezpieczeństwa;
- dane w zakresie postępowań administracyjnych;
- wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka;
- propozycje innych organów/podmiotów.
Wyciągnięte wnioski dały podstawę do wskazania następujących obszarów stanowiących priorytety nadzoru Prezesa UTK:
- systemy zarządzania bezpieczeństwem;
- systemy zarządzania utrzymaniem;
- pojazdy kolejowe;
- infrastruktura kolejowa;
- bocznice kolejowe;
- przejazdy kolejowo – drogowe;
- warunki, jakie są obowiązani spełniać maszyniści, a także osoby zatrudnione na stanowiskach bezpośrednio związanych z prowadzeniem i bezpieczeństwem ruchu kolejowego oraz prowadzeniem określonych rodzajów pojazdów kolejowych;
- czynnik ludzki i kultura bezpieczeństwa,
- przygotowanie i realizacja procesu przewozowego, w tym jakość świadczonych usług w sektorze pasażerskich przewozów kolejowych;
Ponadto wyznaczono dodatkowe zagadnienia priorytetowe:
- nadzór nad jakością prowadzonej oceny ryzyka;
- realizacja zaleceń PKBWK;
- funkcjonowanie systemu zarządzania kryzysowego, w tym cyberbezpieczeństwo;
- weryfikacja usunięcia nieprawidłowości stwierdzanych we wcześniejszych działaniach kontrolnych;
- wdrażanie rekomendacji badania osi zestawów kołowych w wagonach towarowych.
Plan nadzoru
Opierając się na tych metodach i danych rozplanowano działania kontrolne Prezesa UTK na 2025 rok. Szczegółowy podział czynności kontrolnych znajduje się w załączonym pliku excel. Szczegółowy Plan nadzoru Prezesa UTK ze wskazaniem nazw kontrolowanych podmiotów nie jest podawany do publicznej wiadomości. O wszczęciu działań nadzorczych właściwy podmiot jest informowany z wyprzedzeniem.
Tab. Liczba kontroli w podziale na obszary tematyczne
| Zakres tematyczny | RAZEM |
|---|---|
| Bezpieczeństwo eksploatacji bocznic kolejowych | 78 |
| Bezpieczeństwo prowadzenia prac inwestycyjnych | 8 |
| Bezpieczeństwo w metrze, w tym wyroby stosowane w metrze | 1 |
| Funkcjonowanie jednostek oceniających zgodność | 6 |
| Funkcjonowanie ośrodków szkolenia maszynistów oraz kandydatów na maszynistów | 16 |
| Funkcjonowanie podmiotów uprawnionych do przeprowadzania badań lekarskich i psychologicznych (…) | 4 |
| Funkcjonowanie systemów zarządzania kryzysowego | 8 |
| Funkcjonowanie Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem | 55 |
| Funkcjonowanie Systemu Zarządzania Utrzymaniem | 141 |
| Podsystemy ruchome wprowadzone do obrotu | 4 |
| Podsystemy strukturalne instalacji stałych w trakcie realizacji/oddane do eksploatacji | 6 |
| Praca komisji egzaminacyjnych | 15 |
| Proces przewozu koleją towarów niebezpiecznych | 29 |
| Prowadzenie ruchu kolejowego | 34 |
| Przygotowanie i realizacja procesu przewozowego, w tym stan techniczny pojazdów kolejowych | 104 |
| Składniki interoperacyjności wprowadzone do obrotu | 8 |
| Spełnianie wymagań przez ciśnieniowe urządzenia transportowe | 16 |
| Spełnianie zasadniczych wymagań przez urządzenia kolei linowych | 14 |
| Spełnienie warunków wydania licencji przewoźnikowi kolejowemu | 30 |
| Spełnienie warunków wydania świadectwa bezpieczeństwa przez przewoźników kolejowych zwolnionych z obowiązku posiadania certyfikatów/ zarządców kolejowych zwolnionych z obowiązku posiadania autoryzacji | 13 |
| Stan techniczny i proces utrzymania infrastruktury kolejowej i przyległych gruntów, w tym obiektów inżynieryjnych | 59 |
| Stan techniczny i proces utrzymania pojazdów kolejowych | 10 |
| Stan techniczny i proces utrzymania sieci trakcyjnej | 28 |
| Stan techniczny i proces utrzymania urządzeń sterowania ruchem kolejowym | 31 |
| Stan techniczny, proces utrzymania i klasyfikacji skrzyżowań linii kolejowych/bocznic z drogami | 80 |
| Urządzenia/budowle wprowadzone do obrotu | 3 |
| Warunki, jakie są obowiązani spełniać maszyniści, a także osoby zatrudnione na stanowiskach bezpośrednio związanych z prowadzeniem i bezpieczeństwem ruchu kolejowego oraz prowadzeniem określonych rodzajów pojazdów kolejowych | 52 |
| Integracja czynników ludzkich i organizacyjnych w obrębie systemu zarządzania bezpieczeństwem | 16 |
| Wykonywanie przewozów na podstawie decyzji o przyznaniu otwartego dostępu albo decyzji o przyznaniu ograniczonego dostępu | 4 |
| Wypełnianie obowiązków operatora stacji pasażerskiej/zarządcy dworca/zarządcy infrastruktury, w tym dostępności zarządzanych obiektów dla osób z niepełnosprawnością i o ograniczonej sprawności ruchowej | 16 |
| Zarządzanie konfiguracją | 7 |
| Podsumowanie | 896 |
Strategia egzekwowania i strategia komunikacji nadzoru
W ramach obszaru nadzoru nad rynkiem kolejowym opracowano również dwa dokumenty strategiczne, których celem jest przede wszystkim wyjaśnienie podmiotom rynku kolejowego sposobu podejmowania decyzji przez Prezesa UTK oraz usprawnienie komunikacji.
„Strategia egzekwowania prawa w nadzorze Prezesa UTK” została opracowana w celu stworzenia modelu egzekwowania, który służy do klasyfikowania poziomu niewywiązania się z obowiązku kontrolowania luki w poziomie ryzyka wykrytej w ramach nadzoru. Zidentyfikowana luka determinuje zastosowanie odpowiedniego środka egzekwowania. Opracowanie tego dokumentu ma zapewnić transparentność i spójność stosowanych środków egzekwowania, w tym tych o charakterze sankcyjnym.
„Strategia komunikacji nadzoru Prezesa UTK” została natomiast opracowana w celu stworzenia modelu komunikacji między Prezesem UTK a podmiotami systemu kolejowego w obszarze nadzoru, który dzięki właściwej organizacji, transparentności i bieżącemu przepływowi informacji, zapewni skuteczną kontrolę i minimalizację ryzyka generowanego w ramach działalności prowadzonej przez branżę kolejową.
Dlaczego powstaje plan nadzoru
Zgodnie z wytycznymi zawartymi w przepisach prawa europejskiego, w tym rozporządzeniu 2018/761, nadzór powinien być ukierunkowany przede wszystkim na te działania, co do których krajowe organy ds. bezpieczeństwa są zdania, że stwarzają one najpoważniejsze ryzyko lub związane z nimi ryzyko jest w najmniejszym stopniu pod kontrolą. W tym celu corocznie opracowywane są dokumenty strategiczne, których celem jest ocena poziomu bezpieczeństwa systemu kolejowego. Takie podejście pozwala skupić działania nadzorcze na obszarach krytycznych, charakteryzujących się największym ryzykiem oraz skutecznie reagować na potencjalne zagrożenia. Strategia stanowi podstawę do realizacji działań kontrolnych Prezesa UTK.
Źródło: UTK
Fot. JBCrew
