Minął już ponad rok od momentu, w którym to Federacja Rosyjska bestialsko zaatakowała Ukrainę. W rezultacie tzw. państwa zachodnie nałożyły ograniczenia m.in. na rosyjskie produkty naftowe, które mają na celu osłabienie gospodarki agresora. Decyzja ta wywołała niemałe zamieszanie na światowych rynkach paliw, gdyż do tej pory Rosja była jednym z największych eksporterów ropy naftowej.
Międzynarodowe sankcje wobec Rosji
W poniedziałek 5 grudnia 2022 r. zapadła decyzja o wprowadzeniu zakazu importowania rosyjskiej ropy naftowej do Unii Europejskiej (UE) oraz Wielkiej Brytanii drogą morską. Ponadto przywódcy państw G7 (grupa państw 7 państw, które są jednymi z najistotniejszych pod względem gospodarczym w skali całego świata, w jej skład wchodzą: Francja, Japonia, Niemcy, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Włochy oraz Kanada – przyp. red) i Australii ustanowili cenę maksymalną paliwa pochodzącego z Rosji (limit cenowy – tzw. price cap) tj. 60$ za baryłkę (także dla dostaw realizowanych drogą morską). W efekcie wolumen ropy naftowej, która była eksportowana przy użyciu tej gałęzi transportu, drastycznie spadł. Nadal konieczne było realizowanie części dostaw, gdyż zapotrzebowanie UE było zbyt duże, by odciąć się od dostaw rosyjskiego paliwa z dnia na dzień. Unia Europejska stanęła przed nowym wyzwaniem – konieczne było zdywersyfikowanie dostaw ropy naftowej.
Nieczyste zagrywki Putina – próby omijania sankcji
Należy przypomnieć również, iż w okresie poszukiwania nowych dostawców do Europy „tylnymi drzwiami” i tak trafiały ogromne ilości tego paliwa m.in. przy pomocy Turcji oraz Indii. Na reakcję Moskwy nie przyszło długo czekać. Władimir Putin zwiększył wolumen ropy eksportowanej do części dotychczasowych odbiorców, a także pozyskał nowych – oferując okazyjną cenę. Zgodnie z danymi udostępnionymi przez PIE, minimum 28 mln ton rosyjskiej ropy mogło zostać przekierowane z Unii Europejskiej do Chin. Dostawy na dużą skalę są realizowane także m.in. do Pakistanu, Wenezueli czy też Iranu. Dostarczona ropa naftowa często była poddawana obróbce i sprzedawana do kolejnych państw. Wraz z upływem czasu na Rosję nakładane są kolejne pakiety sankcji – w odpowiedzi Kreml podejmuje próby wdrażania rozwiązań mających na celu obniżenie ich skuteczności.
Ograniczenia – czy są skuteczne? Ile traci Rosja?
Okazuje się, że precyzyjne określenie skuteczności sankcji nakładanych na Rosję jest dość problematyczne, gdyż wpływa na to wiele czynników.
„Ceny ropy z Rosji (gatunek Urals) wyraźnie się obniżyły, czemu nie towarzyszył analogiczny ruch na innych gatunkach ropy. Spread między Urals a Brent rozszerzył się z 25 do 30-35 USD za baryłkę. Czyli Rosja zarabia nieco mniej na produkcji ropy niż wcześniej” – podkreślali w styczniu br. analitycy Pekao.
„Nie powinniśmy też żywić złudzeń co do skuteczności sankcji. Tak, Rosja zarabia mniej na eksporcie paliw kopalnych (zwłaszcza do Europy), ale nie dużo mniej. Raptem 10% mniej niż tuż przed inwazją na Ukrainę” – dodali.
Rosja boryka się z problemami w wielu branżach, jednak ocenę aktualnego stanu rosyjskiej gospodarki w tak krótkiej perspektywie czasowej utrudnia manipulowanie udostępnianymi informacjami. Ponadto część informacji od pewnego czasu nie jest podawana do informacji publicznej.
Według szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego, w ubiegłym roku PKB w Rosji wyniósł 2,2% – wynik ten jest wyraźnie mniejszy od prognozowanego przez Bank Światowy (10%). Należy zwrócić uwagę także na fakt, iż rząd Federacji Rosyjskiej podejmował wiele działań, które mocno oddziaływały na gospodarkę – podniesiono m.in. stopy procentowe oraz wykonano wiele operacji finansowych z budżetu państwa, np. zmniejszono zapasy z Funduszu Dobrobytu Narodowego.
Współpraca na linii Rosja – Iran
Od wielu lat w gronie państw objętych sankcjami gospodarczymi jest również Iran. Zgodnie z informacjami udostępnionymi przez Reuters, Rosja zacieśnia współpracę handlową z tym państwem. W tym roku, po raz pierwszy uruchomiono dostawy ropy naftowej z wykorzystaniem kolei.
Co ciekawe, już jesienią 2022 r. wicepremier Rosji Aleksander Nowak zadeklarował, że Iran będzie importował rosyjską ropę. Pierwsze dostawy udało się zrealizować na początku br. W lutym i marcu Federacja Rosyjska dostarczyła do Iranu ok. 30 tys. ton benzyny i oleju napędowego. Jak informuje Reuters, pociągi z paliwami pojechały trasą przebiegającą przez Kazachstan i Turkmenistan.
Ponadto według agencji Bloomerg, Rosja i Iran mają zamiar zrealizować kolejne inwestycje, które pozwolą rozbudować połączenia handlowe z Azją. W planach jest m.in. rozbudowa kanałów na żeglownych rzekach oraz budowa nowych linii kolejowych.
Autor: Damian Malesza
Fot. PAP/EPA/MAXIM SHIPENKOV