Powstała ponad 100 lat temu, przetrwała I i II wojnę światową oraz była wykorzystywana do wielu celów – kaliska wąskotorówka. Dziś pozwala cofnąć się w czasie i przeżyć niesamowitą przejażdżkę.
Historia Kaliskiej Kolei Dojazdowej
W 1913 r. zarząd Towarzystwa Akcyjnego Cukrowni i Rafinerii w Zbiersku podjął decyzję o budowie kolei podjazdowej z Opatówka do Zbierska. Pierwszy odcinek powstał w 1914 r. i łączył Zbiersk z Opatówkiem. Zapewniał także dostęp do kolei szerokotorowej. W tym samym czasie zbudowano również odgałęzienie do Borkowa Starego i Russowa. Niestety wybuchła I wojna światowa. W 1915 r. władze okupacyjne zarekwirowały kolej cukrowniczą. Rok później niemieckie oddziały kolejowe wybudowały odcinek, który połączył Zbiersk z Turkiem. W 1917 r. kolej została zakupiona przez Sejmik Kaliski, który podjął decyzję o połączeniu linii z Kaliszem (odcinek Borków Stary – Kalisz). W kolejnym roku wąskotorówka stała się wspólną własnością władz powiatowych Kalisza i Turku i przyjęła nazwę „Kalisko-Turecka Kolej Powiatowa”, która funkcjonowała do 1939 r. 15 października 1918 r. zainaugurowano ruch pasażerski.
Co ciekawe podróż kaliską wąskotorówką opisał w swojej książce pt. „Dobre czasy” poseł na Sejm z okręgu Kalisz-Turek Antoni Fiderkiewicz:
„Z Kalisza do Turku jest zaledwie 50 km, ale kolejka wąskotorową podróż trwała nie mniej niż 5, a bywało i 8 godzin. Pociąg stawał nie tylko na każdej stacyjce, lecz również przy mostkach, które konduktorzy sprawdzali przed każdym przejazdem. Mimo że pociąg jechał wolno, wagony skrzypiały, jakby się miały rozlecieć, a nierówność szyn powodowała podrzucanie wagonami, podobnie jak wozem przejeżdżającym po wyboistej drodze. Choć przez mostki pociąg przesuwał się jak żółw, odczuwało się, że lokomotywa i wagony przechylają się w tę lub tamtą stronę”.
Kaliska Kolej Dojazdowa w okresie II wojny światowej
W 1939 r. kolejka znalazła się pod zarządem niemieckim. Służba dla niemieckiego okupanta nie była łatwa. Wąskotorówka była intensywnie eksploatowana. Oprócz podstawowych zadań transportowała przymusową siłę roboczą dla Niemiec. Na szczęście kolejka przetrwała czasy okupacji. Po przejściu frontu w 1945 r. wznowiono regularny ruch.
Kaliska Kolej Dojazdowa po zakończeniu II wojny światowej
W 1949 r. kolejka została przejęta przez Polskie Koleje Państwowe. Kaliską Kolej Wąskotorową przemianowano na Kaliską Kolej Dojazdową. Najlepszy czas wąskotorówki rozpoczynają się w latach 50. XX w., kiedy to przewoziła materiały do budowy kompleksu górniczo-energetycznego w Adamowie. W tym czasie wdrożono do ruchu towarowego wagony transportery, które wyeliminowały bardzo kłopotliwy przeładunek ręczny z wagonów normalnotorowych na wąskotorowe. Na linii Kaliskiej Kolei Dojazdowej kursowało aż 14 parowozów. Dziennie odprawiano kilkanaście składów. Warto dodać, że wtedy na tamtym szlaku pojawił się najcięższy parowóz wąskotorowy na polskich kolejach – PW-9. Według szacunków kolejka przewiozła ok. 70% wszystkich materiałów budowlanych, które zostały wykorzystane do budowy elektrowni. Po uruchomieniu elektrowni Adamów Kaliska Kolej Dojazdowa transportowała do niej mazut.
Do 1991 r. kolejka realizowała ruch pasażerski na odcinkach:
- Opatówek – Żelazków
- Zbiersk – Turek
- Kalisz – Zbiersk
Wiosną 1994 r. rozebrano odcinek linii Borków Stary – Kalisz, a w 1997 r. z usług wąskotorówki zrezygnowała cukrownia w Zbiersku. Przewóz towarów Kaliskiej Kolei Dojazdowej w strukturach PKP trwał do końca 2001 r. Następnie Starostwo Powiatowe w Turku postanowiło zrzec się części swojej kolejki na rzecz kaliskiego samorządu powiatowego, który przejął 22 km linii z terenu powiatu tureckiego. W tym czasie operatorem wąskotorówki zostało Stowarzyszenie Kolejowych Przewozów Lokalnych (SKPL). W 2002 r. wznowiono turystyczny ruch pociągów, a chwilę później towarowy.
Kaliska Kolej Dojazdowa – aktualnie
Obecnie operatorem Kaliskiej Kolei Dojazdowej jest SKPL Infrastruktura i Linie Kolejowe Sp. z o.o. Od 2014 r. w okresie letnim uruchamiane są specjalne przejazdy turystyczne na odcinku Zbiersk – Petryki. W styczniu 2019 r. działalność rozpoczęła grupa Kaliska Kolej Wąskotorowa – Wolontariat, która zrzesza miłośników kolei, którzy działają na rzecz wąskotorówki. Dzięki nim Kaliska Kolej Dojazdowa odzyskuje dawny blask. Efekty są widoczne gołym okiem, jednak rewitalizacja tego „kawałka żelaznej historii” wymaga dużego zaangażowania i wielu godzin ciężkiej pracy. Kolejka cieszy się dużym zainteresowaniem. W niedzielne popołudnia zainteresowani mogą odbyć wyjątkową przejażdżkę i poznać historię kaliskiej wąskotorówki.
Szczegółowe informacje o Kaliskiej Kolei Dojazdowej są dostępne TUTAJ.
Więcej o kolejach wąskotorowych w Polsce pisaliśmy TUTAJ.
Autor: Damian Malesza