Roboty na czynnych torach kolejowych lub innych torowiskach oraz w ich pobliżu należą do grupy prac szczególnie niebezpiecznych. Wiążą się z dużymi zagrożeniami dla pracowników, którzy mogą zostać potrąceni lub przejechani przez będące w ruchu pojazdy szynowe lub szynowe maszyny do robót torowych. Pracownicy mogą także doznać porażenia prądem przez sieć trakcyjną lub napowietrzną sieć elektryczną, która dla potrzeb nietrakcyjnych jest zasilana prądem stałym 3000 V. Aby zapewnić właściwy poziom bezpieczeństwa podczas prowadzenia tego rodzaju robót, czynne tory należy odgrodzić i oznakować zgodnie z przepisami kolejowymi.
W ramach systemu kolejowego w 2019 r. zauważalny był wzrost liczby zdarzeń związanych z prowadzonymi pracami inwestycyjnymi, które zmierzają do osiągnięcia punktu kulminacyjnego. W 2019 roku doszło do 52 zdarzeń przy wykonywaniu prac torowych, w wyniku których zginęło 3 pracowników. Analiza wypadków i incydentów pozwala na podejmowanie odpowiednich środków zaradczych.
W 2019 r. nastąpił wzrost o 126% liczby zdarzeń podczas prowadzenia prac inwestycyjnych i remontowych. W 2018 r. były 23 zdarzenia, w 2019 r. ich liczba wzrosła do 52. Łącznie w latach 2016–2018 wystąpiło 65 wypadków i incydentów tego typu.
Zdarzenia związane z inwestycjami najczęściej powiązane są z uszkodzeniem lub złym utrzymaniem budowli. Obejmują również niewłaściwe wykonywanie robót.
Przyczyny wypadków w trakcie prac inwestycyjnych
Do zdarzeń związanych z inwestycjami najczęściej dochodziło w wyniku nieprawidłowego zabezpieczenia miejsca robót (18 zdarzeń w 2018 r. i 25 w 2019 r.). Są to przeważnie starcia taboru kolejowego z obiektami wchodzącymi w skrajnię czynnego toru – najczęściej pojazdami pracującymi na placu budowy, składowanymi materiałami lub innego rodzaju elementami. Do wypadków i incydentów związanych z nieprawidłowym zabezpieczeniem miejsca robót kwalifikują się również przypadki kolizji z pojazdami drogowymi powstałe z uwagi na brak strzeżenia przejazdu kolejowo-drogowego przez uprawnionego pracownika wykonawcy.
Kolejną istotną przyczyną wypadków i incydentów związanych z inwestycjami jest niezachowanie należytej ostrożności w trakcie wykonywania prac. Łącznie przez ostatnie dwa lata z tej przyczyny doszło do 8 zdarzeń (5 w 2019 r. i 3 w 2018 r.). Były to najczęściej potrącenia pracowników przez pociągi poruszające się po torze czynnym w sąsiedztwie placu budowy.
Zapobieganie wypadkom w trakcie prac inwestycyjnych
Wypadki i incydenty związane z pracami inwestycyjnymi w dużej mierze są efektem nieprzestrzegania obowiązujących procedur i niezachowania ostrożności przez pracowników na placu budowy. – Niedopuszczalne są sytuacje, gdy pracownicy nie przeszli stosownego przeszkolenia i nie posiadają odpowiednich upoważnień, a mimo to są dopuszczani do prac na terenie inwestycji. Nie powinno także dochodzić do sytuacji, gdy ignorowane są obowiązujące procedury zabezpieczenia przejazdów kolejowo-drogowych – przypomina dr inż. Ignacy Góra, Prezes Urzędu Transportu Kolejowego.
Wykonawcy i podwykonawcy inwestycji powinni stale podnosić kompetencje swoich pracowników, wymieniać się informacjami na temat dobrych praktyk i zaobserwowanych zagrożeń bezpieczeństwa w prowadzeniu prac. Promując dobre praktyki na realizowanych kontraktach powinno wykorzystywać się różne sposoby organizacji prac, aby zwiększyć poziom bezpieczeństwa. Jednym ze sposobów zabezpieczenia pracowników torowych przed nadjeżdżającym pociągiem jest wykorzystanie kolejowych barier bezpieczeństwa – wygrodzeń mechanicznych od strefy niebezpiecznej (toru czynnego) uniemożliwiające wejście pracowników do strefy zagrożenia. Ponadto, zwłaszcza na łukach, nieocenione są Automatyczne Systemy Ostrzegania pracowników przed nadjeżdżającym pociągiem. Dzięki temu pracownicy nieustannie poszerzają swoją wiedzę, jak unikać zagrożeń powodujących wypadki i incydenty kolejowe. Wszystkie systemy zabezpieczania miejsca robót wykorzystywanych na kontraktach kolejowych powinny posiadać niezbędne certyfikaty i dopuszczenia Zarządcy Infrastruktury PKP PLK S.A. i być zgodne z kolejową Instrukcją Id-18 oraz Id-1.
W ocenie Prezesa UTK na placach budów realizowanych przy czynnych torach kolejowych standardem powinno być odgradzanie czynnego toru barierami utrudniającymi przypadkowe wejście pracowników w skrajnię toru, jak również ograniczające możliwość jej naruszenia przez składowane materiały. W celu zabezpieczenia pracowników przed potrąceniami przez pociąg zasadne jest stosowanie automatycznych systemów ostrzegających przed nadjeżdżającym pociągiem. Urządzenia te, po wykryciu zbliżającego się pociągu emitują głośny sygnał akustyczny i wyraźny wizualny, który dla pracowników oznacza bezwzględny obowiązek oddalenia się od czynnego toru kolejowego.
Zdaniem Prezesa UTK istotną rolę do odegrania w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa prac inwestycyjnych ma Zarządca Infrastruktury, który powinien reagować i podejmować działania dyscyplinujące wykonawców w przypadku stwierdzenia wszelkich nieprawidłowości. W przypadku wykrycia nieprawidłowości Zarządca powinien dysponować skutecznymi instrumentami, w szczególności o charakterze finansowym. Należy również dążyć do uwzględnienia kryteriów dotyczących bezpieczeństwa prowadzonych prac w postępowaniach przetargowych ogłaszanych przez zarządcę infrastruktury.
Więcej o bezpieczeństwie w trakcie prowadzenia inwestycji można przeczytać w przygotowanym przez UTK „Sprawozdaniu ze stanu bezpieczeństwa ruchu kolejowego 2019”.
Autor: Jan Bytnar
